آشنایی با فرش اراک

%name آشنایی با فرش اراک

فرش اراک گونه‌ای فرش ایرانی هست که در منطقه اراک بافته می‌شود

قالی بافی مهم ترین صنعت اراک به خصوص ساروق می باشد. در گذشته بیشتر قالیچه های ساروق از نقش بازي كردن ترنج الهام می گرفتند.یکی از دلیل‌ها مهم جذابیت فرش اراک ویژگی‌های محلی این فرش‌ها و طرح و نقشهٔ آنها هست.

فرش اراک گونه‌ای فرش ایرانی هست که در منطقه اراک بافته می‌شود. در دوران قاجار اراک یکی از مراکز مهم قالی بافی ایران بود. صنعت قالی در این منطقه از گذشته رواج داشته و قالی فراهان، قالی سرابند و قالی ساروق آوازه جهانی داشته‌اند.

%name آشنایی با فرش اراک

روند تجاری شدن فرش اراک از زمان قاجار ابتدا شد

تاریخچه فرش بافی در اراک :

از زمینه قالی بافی قبل از ساخت شهر اراک اطلاعات کافی در معرض نیست. اما به‌دلیل وجود مراکز فرشبافی در اطراف اراک مشابه کاشان، قم و اصفهان نمی‌توان اندیشه کرد که  فرش بافی در منطقه اراک زمینه کمتری از بقیه شهرهای اطرافش داشته باشد. در زمان اشاره شده که هنگام گذشتن شاپور ذوالاکتاف از فراهان در ساروق یک قالی به او هدیه داده شده‌هست که مشخصاً نشان دهنده وجود قالیبافی در آن زمان در اراک هست.

پس از به پایان آمدن پیمان ساسانیان، تا قرن‌ها بعد دیگر هیچ گونه شواهدی دال بر فرشبافی در این منطقه وجود ندارد. با توجه به پنهان شدن فرش‌های بافته شده و جنگ‌های مداوم در ناحیه مرکزی ایران اطلاعاتی درباره تاسیس کارگاه‌های بزرگ فرشبافی و فرش‌های مهم وجود ندارد. فرش اراک در اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه حضور چشمگیری داشت، و بعضی از فرش‌های نفیس اراک در سراسر جهان شناخته شده‌اند.

روند تجاری شدن و صادرات فرش اراک از زمان قاجار و در دوری بین حکومت فتحعلی شاه تا ناصرالدین شاه ابتدا شد.

در سال ۱۳۱۴ خورشیدی با ملی شدن صنعت فرش تولید این کالا تقریباً در اختیار تجار ایرانی و شرکت سهامی فرش ایران قرار گرفت.

%name آشنایی با فرش اراک

فرش فراهان یکی از اولین نوع فرش‌های نسل جدید اراک هست

انواع فرش اراک :

فرش ساروق : ساروق دهستانی هست که در دوری چهل کیلومتری شمال اراک قراردارد و  فرش های خوش بافت و رنگ ساروق  از یکی دو قرن پیش تاکنون برای دهستان ساروق آوازه بسیاری را بوجود آورده هست.(در ادامه بیشتر درباره آن گفت‌وگو می کنیم)

پیشنهادی:  آشنایی با صنایع دستی ارومیه

محال: فرش محال معمولاً درشت باف هست، اما از فرش مشک توسعه‌یافته ريزتر و مرغوب تر هست. نام محال از نام محلات گرفته شده هست، چون فرش های مرغوب محال در آن مركز بافته می شود، طرح فرش محال جوراجور و اغلب دارای ترنجی بيضی شكل و نقوش هراتی هست. فرش محال همان ويژگی های بافته های مشک توسعه‌یافته را دارد، ولی فشرده تر بافته شده و رنگ بندی آن دقيق تر و براق تر و زيباتر هست.

مشک توسعه‌یافته (ابراهيم توسعه‌یافته): مشک توسعه‌یافته در حوالی شهر اراك قرار دارد. قالی مشک توسعه‌یافته كوچك پارچه، درشت بافت و پرز بلند دارد. طرح های فرش مشک توسعه‌یافته اغلب میناخانی، گل حنايی و هراتی هست. گره اين فرش ها نامتقارن، پود آن آبی و دار معمول در اين منطقه عمودی هست. فرش مشک توسعه‌یافته به دلیل رنگرزی عالی، طرح‌های بدیع و چشم‌نواز و استفاده از پشم مرغوب آوازه بین‌المللی دارد.

فرش فراهان : فرش فراهان یکی از اولین نوع فرش‌های نسل جدید اراک هست. فرش فراهان در دوران زمانی ۱۲۵۴ تا ۱۲۹۲ بافته شده هست. تقریباً پایان فرش‌های فراهان با طرح هراتی و بر روی زمینه قرمز روناسی بافته شده. فرش فراهان با گره نامتقارن و به صورت تک پود بافته شده هست. حاشیه این فرش‌ها تقریباً همواره به رنگ سبز مغزپسته‌ای هست.

%name آشنایی با فرش اراک

فرش اراک در زمره قالی‌های درشت بافت قرار می‌گیرد

ویژگی‌های فرش های اراک :

• از جمله جزییات مهم فرش اراک این هست که بد بافی و گره بدل و جفتی در فرش‌های این ناحیه کمتر دیده می‌شود و از این رو کیفیت کار بالا می‌رود.

• فرش اراک در زمره قالی‌های درشت بافت قرار می‌گیرد که رج شمار آن به ۴۰ و به ندرت ۵۰ می‌رسد. البته در این دسته قالی‌ها، قالی‌های ریزبافت نیز وجود دارد که به سفارش مشتریان بافته می‌شود. غرض از فرش درشت­بافت فرشی هست كه در آن از گره‌های ضخيم، بلند و مقاوم با خاصيت ارتجاعی مناسب استفاده شده باشد. اين كيفيت كه نقش بازي كردن پوششی به فرش می بخشد، با ويژگی های ايلياتی و عشاير و روستاها و يا مناطق سردسير و كوهستانی تطبيق دارد.

پیشنهادی:  آشنایی با هنر زرتشتی دوزی

• فرش دستباف اراک با گره‌ پارسی روی دار عمودی بافته می‌شود و تارهای آن روی دار روی زمین مستقر می‌شود. فرش اراک سابقاً با پود دوگانه بافته می‌شد، اما بافت با پود تکی امروزه رواج بیشتری پیدا کرده هست. پود فرش‌های اراک آبی رنگ هست و اگر زمینه آسان باشد، پود به رنگ آبی تیره یا سیاه انتخاب می‌شود.

• فرش اراک از نظر کیفیت از نوع قالی‌های میانه و مرغوب و از نظر ارزش جزو قالی‌های کم‌بها ایران هست. یکی از دلیل‌ها کم‌بها بودن قالی درشت بافت بودن و سنگینی آن هست.

• استفاده مناسب از پشم در فرش‌های اراک سبب شده که این فرش زیبا برای محبوب شدن نیازی به نخ گرانقیمت ابریشمی نداشته باشد. به علاوه بافته شدن فرش با پشمی که از گوسفندان ایرانی به دست می‌آید، با دست نخ‌ریسی می‌شود و با مهارت رنگرزی می‌شود، سبب شده که فرش درخشندگی و نرمی بی‌نظیری پیدا کند که توان رقابت با فرش‌های ابریشمین را دارد.

رنگرزی در پاتیل رنگرزی حاوی ذرات زبر روناس، پوست انار و پوست گردو انجام می‌شود، پشم رنگ شده زیر آب روان شسته می‌شود تا ذرات چسبیده به آن و رنگ اضافی سوا شود و پشم نرم شود. طرح‌های آسان و رنگرزی استادانه فرش‌های اراک سبب شده که این فرش‌ها برای درخشیدن در بازار فرش نیازی به ابریشم نداشته باشند.

فرش اراك به خاطر چند رنگ آوازه جهانی يافته هست:

دوغی ساروق ، آبی فراهان و روناسی مشك توسعه‌یافته و تركيب بندی بی نظير از سریال رنگهای غالب ذكر شده رنگهای سبز، كرم و زرد كاهی نيز در اراك وجود دارند و بطور كل استفاده از روناس ‌(به ندرت قرمز دانه) برگ مو، پوست انار، پوست گردو و يا جفت و اسپركت رايج و غالب هست. كه از عوامل تاثير گذار در آوازه فرش اين مناطق رنگرزي آن مي باشد در منطقه ساوه تمايل رنگي به سوي بافته هاي قم مي باشد.

%name آشنایی با فرش اراک

مشخصه فرش و قالی دستبافت ساروق طرح‌های هندسی و منحنی شکلی هست

آشنایی با فرش ساروق زبانزد جهان :

ساروق دهستانی هست که در دوری چهل کیلومتری شمال اراک قراردارد و فرش های خوش بافت و رنگ ساروق از یکی دو قرن پیش تاکنون برای دهستان ساروق آوازه بسیاری را بوجود آورده هست.

پیشنهادی:  راهنمای خرید فرش دستباف ایرانی

مشخصه فرش و قالی دستبافت ساروق طرح‌های هندسی و منحنی شکلی هست که به دو سبک امریکایی و سنتی بر تار و پود قالی نقش بازي كردن بسته هست. نقوش سنتی حاوی هراتی ، بوته یا گل حنایی به دو صورت افشان یا ترنج می‌شود. طرح ترنج به شکل‌های شش ضلعی، بیضی، لوزی، گرد یا گوشه‌دار بر روی قالی‌های ساروق نقش بازي كردن بسته هست.

نقشه های اصیل ساروق عبارتند از : نقشه های مرغ و ماهی، مستوفی، پرده ای و گل و بوته. نقشه های دستگاهی، پرده ای، پیچ اروپایی، شاه عباسی، افشان و ترنج با گل و جانور، از جمله نقشه هایی هستند که بعدها به عنوان الگوی قالی بافان ساروقی قرار گرفتند. یکی از زیباترین جلوه های قالی بافی در ساروق قالیچه های تصویری هست.

فرش ساروق مهاجران، مربوط به سال‌های ابتدایی قرن بیستم، به عنوان نفیس‌ترین فرش آنتیک ساروق شناخته می‌شود. ساروق مهاجران نامی احترام‌برانگیز در بازار فرش هست که تنها به عدد انگشت‌شماری از فرش‌های ساروق اطلاق می‌شود که در نهایت مهارت و استادی با ذوق هنری تحسین‌برانگیز با استفاده از مرغوب‌ترین پشم بره‌ای بافته شده‌اند که به طور طبیعی با رنگ‌های درخشان رنگرزی شده‌اند.

فرش مهاجران، پرزهای آن کوتاه روگیری شده هست تا زیبایی پشم‌های درخشان و تنوع رنگ چشمگیر آن به خوبی جلوه‌گری کند.

اندازه و شکل فرش ساروق در انواع مختلف یافت می‌شود، هر چند اکثر فرش‌ها در اندازه میانه (چهار در شش تا هشت در ده پا) بافته شده‌اند.

هنگام خرید فرش ساروق قطعاً به پشت فرش نگاه کنید، چون فرش ساروق با گره پارسی بافته می‌شود. البته گره ترکی نیز در فرش‌های آنتیک ساروق دیده می‌شود. کیفیت فرش به عدد گره‌ها بستگی دارد.

فرش ساروق امریکایی:

فرش ساروق امریکایی با گره نامتقارن بافته می‌شود و معمولاً ۱۲۰ گره در هر اینچ مربع دارد. پود این فرش‌ها دوگانه هست و فرش بافت استوار و سفتی دارد. دست‌کم ۹۵% فرش‌های ساروق امریکایی زمینه سرخ رنگ دارند و عدد اندکی نیز با زمینه آبی بافته شده‌اند. زمینه این فرش‌ها با نقوش گلدار پراکنده‌ای پوشیده شده هست.

 

منبع: بیتوته

مطلب پیشنهادی

آشنایی با هنر گچمه بافی

گچمه‏ بافي که از صنايع دستي انحصاري کهگيلويه و بويراحمد میباشد، هنري مرکب از گليم …